De rijke historie van Arnemuiden

Arnemuiden is een gezellig vissersplaatsje, waar je nog steeds het maritieme verleden kunt proeven. Gelegen aan de oostelijke kant van het schiereiland Walcheren, heeft het kleine stadje nu zo'n 6000 inwoners. Van de rijke geschiedenis is helaas weinig meer terug te vinden, maar de verbondenheid met water en visserij is het plaatsje en haar inwoners nooit verloren. Ook is Arnemuiden nog één van de enige plaatsen in Zeeland waar de streekdracht nog gedragen wordt door een aantal vrouwen. Proef de sfeer en bekijk het onderstaande filmpje.

Geschiedenis van Arnemuiden
Oud-Arnemuiden komt reeds in 1223 voor in geschreven bronnen. Het is rond 1440 door de Arne verzwolgen. Ongeveer 20 jaar bestond een tweede Arnemuiden, dat ook weer in het water verdween. Rond het jaar 1462 werd het huidige Arnemuiden gesticht. Nieuw-Arnemuiden lag gunstig en had een goede rede waar grote schepen makkelijk aan konden leggen, de haven groeide uit tot een van de belangrijkste Zeeuwse havens van de 15de en 16de eeuw. De koopvaardijschepen lagen soms rijen dik voor de kust. In 1496 lagen er 135 schepen op de rede van Arnemuiden. Die begeleidden de Spaanse prinses Johanna, die in Lier ging trouwen met Filips de Schone. In 1522 werd keizer Karel V uit Engeland opgehaald. Maar liefst 150 schepen vertrokken daarvoor vanuit Arnemuiden. In een jaar als 1570 deed een groot aantal handelsschepen de haven aan, waaronder alleen al 400 zoutschepen. Er verbleven veel vreemdelingen in de havenstad; er waren meer herbergen dan in Middelburg. Deze vreemdelingen hadden allerlei handelswaar bij zich uit verre streken. Bij archeologische onderzoeken vindt men daar soms nog iets van terug. De handel legde Arnemuiden geen windeieren. In 1505 werd begonnen met de bouw van de aan Sint-Maarten gewijde grote kruiskerk en ook andere bijzondere gebouwen verrezen in die tijd van welvaart.

Tachtigjarige Oorlog
De Zeeuwse steden ontkwamen er niet aan partij te kiezen in de Tachtigjarige Oorlog, de invallen van de geuzen dwongen daar rond 1572 toe. De stad Middelburg koos voor de Spaanse zijde maar Arnemuiden sloot zich aan bij de opstandelingen en volgde dus prins Willem van Oranje. Koning Filips II stuurde de hertog van Alva naar de Lage Landen, deze zag Walcheren als een belangrijk strategisch gebied. In opdracht van Alva kwam generaal Sanchio d´Avila met zijn troepen naar Arnemuiden. De stad werd danig geplunderd en verwoest op 8 mei 1572. Bij deze verovering van de plaats zijn honderden burgers omgekomen. Veel anderen vluchtten weg en raakten hun bezittingen kwijt.

Willem van Oranje gunde Arnemuiden dat in 1572 zijn zijde had gekozen en daarom verwoest was in 1574 stadsrechten. Het kreeg echter geen zitting in de Staten van Zeeland. Dit betekende dat Arnemuiden eindelijk vanonder de heerschappij van Middelburg kwam en als zelfstandige stad kon gaan functioneren. De gevluchte Arnemuidenaren keerden terug en bouwden de stad weer op. Rondom de stad kwamen versterkingen met stadspoorten. De prins gaf de stad geld ten behoeve van de herbouw en al snel nam de welvaart door scheepvaart, handel en zoutziederij weer toe.

Reformatie
Tien jaren na de verwoesting, in 1584, waren er in Arnemuiden weer 280 bewoonbare huizen. Ongeveer 20% van de inwoners was toen overgegaan naar de 'nieuwe religie', de reformatie. Ruim 40 jaren later, in 1625, was inmiddels ruim 90% van de bevolking gereformeerd. De reformatie heeft in Arnemuiden geleidelijk ingang gevonden. Het was in eerste instantie vooral het meer welvarende deel van de bevolking dat naar de gereformeerde godsdienst overging. Dit blijkt uit het feit dat de meeste lidmaten in de Langstraat woonden, waar de duurste huizen stonden.

Doordat alleen in de gereformeerde kerk mocht worden gedoopt en getrouwd en ook het onderwijs in gereformeerde handen was, is na ruim een generatie de reformatie in Arnemuiden voltooid geraakt. Er zijn in de archieven van Arnemuiden geen bewijzen van geloofsvervolging te vinden. Dwang werd er niet uitgeoefend, hoewel dit vanuit de kerkenraad wel meermalen is geprobeerd. Menigmaal botste de kerkenraad met de baljuw als het om de verdraagzaamheid jegens niet-gereformeerden ging. Het gevolg was dat de kerkenraad weinig directe machtsmiddelen had om de nieuwe overtuiging aan iedereen op te leggen.

Neergang
De 17de eeuw staat bekend als de Gouden Eeuw van Nederland. Voor Arnemuiden was het tegendeel waar. De haven verzandde en werd op den duur onbereikbaar voor grote schepen. Handel en scheepsvaart kwamen daardoor grotendeels stil te liggen. De zouthandel ging door maar op bescheidener voet. Veel inwoners trokken weg en panden raakten in verval. Dat was ook het geval met de grote kruiskerk en het stadhuis, die beide in de tweede helft van de 19de eeuw werden afgebroken om vervangen te worden door kleinere exemplaren.

Visserij
Nadat de haven verzandde kon er door de Arnemuidenaren nog een tijdlang geld verdiend worden in de zoutnering. Maar ook de zouthandel nam af en toen in 1801 een deel van de zoutketen afbrandde, werden ze niet weer opgebouwd. De inwoners zochten andere bronnen van inkomsten. De visserij werd vanaf de 17de eeuw steeds belangrijker. In 1901 had de stad een vloot van 65 schepen. Hoewel in de huidige tijd slechts een deel van de bevolking hiervan afhankelijk is staat Arnemuiden nog steeds vooral bekend als vissersdorp.

Tweede Wereldoorlog
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt Arnemuiden door het Duitse leger aangewezen als zogenaamd lazaretdorp. In dit lazaret waren drie Duitse legerartsen en zo'n 200 man personeel van een Sanitätskompanie van de 70. Infanterie- Division bezig met het verzorgen van gewonden die van het front binnen werden gebracht. Zo'n 700 tot 800 gewonde soldaten werden er in totaal behandeld. Ook zijn behoorlijk wat burgerslachtoffers geholpen in het lazaret. Op de daken van de kerken, scholen, barakken en andere gebouwen werden rode kruizen geschilderd. Wapens, wapentransporten en troependoorvoer waren in het dorp verboden. Desondanks is Arnemuiden door de geallieerden ernstig beschoten bij de inname van de Sloedam, de toenmalige verbindingsdijk tussen Zuid-Beveland en Walcheren.

Arnemuiden van nu
Tegenwoordig is Arnemuiden een rustig visserplaatsje gelegen op het Zeeuwse eiland Walcheren, tussen Middelburg en Goes, met zo'n 6000 inwoners. Nog steeds verdienen een groot aantal inwoners van Arnemuiden hun geld met de visserij. Helaas ligt de vissersvloot tegenwoordig in Vlissingen. Er zijn nog wat sporen te vinden uit het visserijverleden. Deze zijn te zien in het historisch museum van Arnemuiden en de historische scheepswerf die in het dorp huizen. Ook is Arnemuiden een van de plaatsen in Nederland waar door sommigen nog dagelijks klederdracht gedragen wordt. Bekend is ook het liedje "De klok van Arnemuiden", dit gaat over de klokken van de Arnemuidse kerk op de markt.